Bestuurlijke samenvatting

Voor u ligt de Kadernota 2022 – 2025 van de gemeente Leidschendam-Voorburg. De Kadernota is richtinggevend voor de begroting 2022 en verder en bepaalt de speerpunten van het beleid, welke financiële middelen hiervoor beschikbaar zijn en waar de gemeente de komende jaren haar geld aan uitgeeft. Deze Kadernota komt tot stand in economisch en politiek onzekere tijden. De coronacrisis is nog niet afgelopen en de effecten op mens, maatschappij en economie zijn nog niet uitgekristalliseerd. Ook is het onzeker hoe een nieuw kabinet de vele zwaar getroffen economische sectoren en gemeenten ondersteunt op de weg naar herstel. Dat zorgt ervoor dat er nog veel onzekerheid is over de nu voorliggende financiële cijfers.

Het algemeen financieel beeld in 2022 en de jaren daarna is zorgelijk. Hierin staat de gemeente Leidschendam-Voorburg niet alleen. Gemeenten staan voor forse inhoudelijke en financiële opgaven. Of het nu gaat om de structurele tekorten als gevolg van de uitvoering van de jeugdzorg en het WMO-abonnementstarief, de benodigde middelen voor de realisatie van het Klimaatakkoord of de invoering van de Omgevingswet. Waar de tekorten in het sociaal domein het grootst zijn, zijn de sturingsmogelijkheden juist het kleinst. De ruimte die er is wordt alleen maar verder beperkt, niet alleen door de financiële mogelijkheden, maar ook door kaders vanuit het Rijk, jurisprudentie en de toenemende regionalisering. Dit laat onverlet dat het college blijft zoeken naar mogelijkheden om deze kosten te beheersen.

Onze gemeente heeft deze tekorten tot nog toe kunnen opvangen met beperkte gevolgen voor de lokale voorzieningen. En voor toekomstige grote opgaven als de energietransitie en verduurzaming zetten we de reserves in. Als het Rijk het financieel beleid richting gemeenten echter niet sterk wijzigt, dan wordt het de komende jaren onmogelijk om een sluitende begroting te hebben, zonder vergaande ombuigingen. En dat terwijl juist de coronacrisis heeft aangetoond hoe belangrijk de sociale basis van onze gemeente is. Algemene voorzieningen als verenigingen, sportclubs en sportterreinen, schoolgebouwen en een schone en groene openbare ruimte zijn noodzakelijk voor het welzijn en de gezondheid van onze inwoners. Het is onacceptabel dat gemeenten dankzij het Rijksbeleid worden gedwongen deze voorzieningen af te breken. De grens voor gemeenten is bereikt.

Inmiddels wordt over een breed front de druk op het Rijk opgevoerd om maatregelen te nemen. De lobby, onder leiding van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), wordt mede ondersteund door rapporten van Berenschot over de financiële situatie van de gemeenten in Zuid-Holland^[1] en van onderzoeksbureau Andersson Elffers Felix (AEF) over de tekorten Jeugdhulp^[2]. Inmiddels heeft deze lobby ertoe bijgedragen dat het kabinet heeft besloten het macrobudget voor jeugdhulp in 2021 incidenteel te verhogen met 613 miljoen euro. Een goede stap, maar voor de structurele problemen biedt dit geen oplossing. Het college schaart zich achter het standpunt van de VNG en de provincie dat het (nieuwe) kabinet aan zet is. De verwachting dat het nieuwe kabinet de gemeenten ook structureel tegemoetkomt, is hiermee wel realistischer geworden.

Het college kiest er daarom nu nadrukkelijk voor om geen zaken ‘stuk te bezuinigen’, maar wel conform het coalitieakkoord, de strikt noodzakelijke maatregelen te treffen om aan het einde van deze raadsperiode tot een structureel sluitende begroting te komen.

Sterker uit de crisis
Ruim een jaar geleden belandde de wereld in een mondiale pandemie. In april 2020 stelde de gemeenteraad een budget beschikbaar om snelle hulp te bieden aan verenigingen, organisaties en ondernemers zodat zij het hoofd boven water konden houden. Het doel is om de economische schade te beperken, de sociale infrastructuur in stand te houden en de zelfredzaamheid van onze inwoners te beschermen. Door middel van subsidies, kwijtscheldingen en niet-materiële ondersteuning heeft de gemeente sociale partners ondersteund, sportverenigingen overeind gehouden en ondernemers waar mogelijk in staat gesteld hun bedrijven aan te passen om ook in coronatijd hun werk te doen.

In 2021 is een bestedingsplan opgesteld waarin de nadruk ligt op het beschermen en helpen van kwetsbare groepen in onze gemeente. Ook worden met het coronabudget voorbereidingen getroffen voor het herstelbeleid, zodat inwoners en ondernemers sterker uit de crisis kunnen komen. De gemeente zet in op zes terreinen: het ondersteunen van bestaanszekerheid, het bieden van perspectief voor de jeugd, het aanpakken van eenzaamheid onder inwoners, het bieden van extra ondersteuning aan kwetsbare groepen, het verbeteren van de openbare ruimte en het versterken van de winkelgebieden.

We zijn er voor kwetsbare inwoners
Door de coronacrisis is de druk op de voorzieningen in het sociaal domein verder toegenomen. De impact op jeugdigen is enorm en de complexiteit van jeugdhulptrajecten is toegenomen. Ook zien we dat kwetsbare inwoners nog kwetsbaarder zijn geworden en dat de groep kwetsbaren is gegroeid.
Maatregelen om de kosten in het sociaal domein te beheersen liepen door de coronacrisis vertraging op. De komende tijd wordt vol ingezet op resultaatfinanciering bij jeugd, de praktijkondersteuners bij huisartsen en de versnelde doorstroom naar de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Deze maatregelen leiden wel tot het voorkomen van verdere groei en stabilisatie van de jeugdhulp, maar leveren vooralsnog niet de besparing op waarop eerder vanaf 2023 werd gehoopt.

Het blijft onze verantwoordelijkheid om een vangnet te bieden aan kwetsbare inwoners. Daartoe scherpen we het sociaal kompas aan en bepalen we de focus in het sociaal domein voor de komende jaren. We zetten concreet in op thema’s als het bieden van perspectief voor jeugd en een sterkere verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp. We werken aan het bestrijden van eenzaamheid, het terugdringen van schulden, een toekomstgerichte bibliotheek en blijven zorgen voor een goede onderwijshuisvesting.

We geven uitvoering aan de Wet Inburgering en de decentralisatie van Beschermd Wonen. Ook hier is de toereikendheid van de ter beschikking gestelde middelen een zorg en wordt dit nauwgezet gevolgd.

De komende jaren geven we Leidschendam-Noord bijzondere aandacht. We werken aan een kansrijke toekomst voor de inwoners met een versterkingsprogramma waarin integraal en langjarig aan de verbetering van de wijken wordt gewerkt, samen met inwoners en maatschappelijke partners.

Prettig wonen voor iedereen
We blijven werken aan een betere bereikbaarheid, doorstroming en veiligheid voor voetgangers, fietsers, autoverkeer en openbaar vervoer. We werken daartoe in 2022 verder aan lokale en regionale mobiliteitsprojecten, zoals de Velostrada, de herinrichting van de Veursestraatweg en de aanleg van een parkeerterrein in de Zeeheldenwijk. Op basis van de bouwsteen Omgevingsvisie Mobiliteit en Bereikbaarheid starten we ook nieuwe projecten.

In 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Dat heeft gevolgen voor allerlei taken van de gemeente. Afgelopen jaar is flink voorbereid en nu gaan we echt aan de slag. Na de ‘initiatievenstop’ in 2021 waartoe de gemeente vanwege de druk op de gemeentelijke organisatie heeft moeten besluiten, worden vanaf 2022 ook nieuwe ruimtelijke projecten weer opgepakt. De regionale samenwerking op ruimtelijk gebied wordt verder versterkt. Lokaal gaan we verder met de herinrichting van de openbare ruimte van winkelcentrum De Julianabaan in Voorburg en de eerste palen gaan de grond in voor sociale woningbouw aan De Star.

In het afgelopen jaar is intensiever gebruik gemaakt van speeltuinen, speelveldjes, pleinen en parken. Verwacht wordt dat het toekomstig gebruik van de directe leefomgeving door de coronacrisis structureel is veranderd. Binnen het bestedingsplan herstelbeleid is hier aandacht voor, maar we onderzoeken ook of er in de toekomst extra investeringen noodzakelijk zijn.

Ruimte om te ondernemen
Onze inzet om de lokale economie te versterken wordt voortgezet, met speciale aandacht voor de gevolgen van de corona pandemie op bijvoorbeeld zzp-ers en detailhandel. We helpen de ondernemers bij het ontwikkelen van hun digitale vaardigheden. Dit doen we via de Retail Innovatie & Retailcampus. Daarnaast ondersteunen we de winkelgebieden als geheel door cofinanciering van projecten en professionele ondersteuning bij het herpositioneren in de nasleep van de coronacrisis. Er wordt verder gewerkt aan de vernieuwing van Winkelcentrum De Julianabaan. Ook zetten we ons in voor uitbreiding van de werkgelegenheid en fysieke ruimte voor bedrijvigheid om onze gemeente richting de toekomst duurzaam vitaal te maken en te houden.

Grote stappen zetten in duurzaamheid, energie en milieu
In 2021 worden de Regionale en Lokale Energiestrategie (RES en LES) en de Warmtetransitie Visie vastgesteld. Op basis van het bestedingsplan duurzaamheid en energietransitie zetten we in 2022 vol in op de dialoog met de eerste wijken om te komen tot een wijkaanpak. Hierin komen we tot alternatieve warmtebronnen voor het gebruik van aardgas en de opwekking en opslag van elektriciteit. De gemeente gaat verder met het verduurzamen van het eigen vastgoed en woningeigenaren worden gestimuleerd om hun woning te isoleren. Met schoolbesturen gaan we voor de verduurzaming van schoolgebouwen. Door het toepassen en stimuleren van groene daken kunnen we in de toekomst beter omgaan met klimaatextremen.

Samen aan zet
De gemeente staat kortom voor grote veranderingen en maatschappelijke opgaven, zoals digitalisering, individualisering, klimaatverandering, globalisering, toenemende vergrijzing en culturele diversiteit. Bovenal is alles erop gericht om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen en om te zorgen dat we als een sterke en veerkrachtige samenleving uit de crisis komen. Dat vraagt niet alleen veel van onze inwoners, maar ook van het gemeentebestuur en de ambtelijke organisatie. We blijven bouwen aan een voldoende stevige en toekomstbestendige organisatie, die binnen de complexe en continu veranderende samenleving de dienstverlening blijft verbeteren voor onze inwoners, bedrijven en instellingen.
We blijven ons ook inzetten voor een eerlijke tegemoetkoming van het Rijk voor de opgaven die voorliggen en vertrouwen erop dat het kabinet gehoor geeft aan de oproep van gemeenten en provincies. Als maatregelen vanuit het kabinet uitblijven, staan we voor fundamentele keuzes. We zijn samen aan zet om dan te bepalen waar we op willen en kunnen inzetten.

Het college van burgemeester en wethouders van Leidschendam-Voorburg,

Klaas Tigelaar
Astrid van Eekelen
Floor Kist
Juliette Bouw
Jan-Willem Rouwendal

^[1]  In opdracht van de Provincie Zuid-Holland
^[2]  In opdracht van het Ministerie van VWS, BZK, Financiën en JenV, en de VNG